جنگ تعرفه‌ای اردوغان علیه فولاد ایران: تهدیدی برای صنعت و اقتصاد
در حالی که جنگ تعرفه‌ای بین قدرت‌های اقتصادی جهان مانند آمریکا و چین همچنان ادامه دارد، ترکیه نیز با سیاست‌های حمایتی و تعرفه‌های سنگین خود در مقابل صادرات فولاد ایران، زنگ خطری برای صنعت داخلی کشور به صدا درآورده است. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، با وضع تعرفه‌هایی تا ۴۵ درصد بر هر کیلوگرم واردات فولاد ایران، ضمن تقویت صنعت داخلی کشورش، ضربه‌ای سخت به تولیدکنندگان ایرانی وارد کرده است. این سیاست‌ها نه تنها بازار صادراتی فولاد ایران را تحت فشار قرار داده، بلکه آینده این صنعت را در معرض خطر جدی قرار داده است.
خسارت اقتصادی و اجتماعی
محاسبات انجام‌شده نشان می‌دهد که تنها خسارت پارسال (۱۴۰۳) ناشی از تعرفه‌های ترکیه به مرز یک میلیارد دلار رسیده است. این رقم، معادل سرمایه‌ای است که می‌توانست برای احداث یک کارخانه جدید فولاد و ایجاد شغل برای جمعیت شهری مانند سیرجان مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، این پول به جای آنکه به سود ایرانیان و توسعه صنعت داخلی اختصاص یابد، به ترکیه منتقل شده و در قالب افزایش درآمدهای دولت آنکارا و تقویت صنایع داخلی این کشور مصرف شده است.
چرا صادرات به ترکیه ادامه دارد؟
با وجود تعرفه‌های سنگین ترکیه، کارخانه‌های تولید فولاد ایران همچنان صادرات خود را به این کشور ادامه می‌دهند. دلیل این امر را می‌توان در شرایط اقتصادی منحصر به فرد ایران جستجو کرد. نیروی کار ارزان، انرژی ارزان‌تر نسبت به سایر کشورهای منطقه و دسترسی به مواد اولیه ارزان، همچنان امکان رقابت‌پذیری فولاد ایران را در بازار ترکیه فراهم می‌کند. با این حال، این رقابت‌پذیری با قیمت بالایی تمام می‌شود؛ قیمتی که به صورت مستقیم از جیب کارگران و تولیدکنندگان ایرانی پرداخت می‌شود.
وضعیت صنعت فولاد ایران
تولید فولاد در ایران در سال گذشته کاهش قابل توجهی داشته است. این موضوع، ضمن نگرانی صنف فولادی‌ها، نشان‌دهنده این است که آینده این صنعت در ایران در خطر است. کارشناسان مختلف دلایل متعددی را برای این اوضاع ذکر می‌کنند. ابوالفضل حشمتی، کارشناس صنعتی، ناترازی انرژی را عامل اصلی ضربه خوردن زنجیره صنعت فولاد می‌داند. او معتقد است که کمبود انرژی و ناتوانی در مدیریت صحیح منابع انرژی، اقتصاد ایران را تحت فشار قرار داده و زنجیره صنعتی به‌ویژه فولاد را به شدت آسیب دیده است.
از سوی دیگر، علی عبدی، کارشناس صنایع، مسئله را در رکود بازار می‌بیند. او معتقد است که تولیدکنندگان فولاد ایران حتی قادر به فروش محصولات خود در بازار داخلی نیستند و به همین دلیل، حاضرند با پرداخت ۴۵ درصد تعرفه، محصولات خود را به ترکیه صادر کنند. این وضعیت نشان‌دهنده این است که مشکل فولاد ایران تنها به تعرفه‌های خارجی محدود نمی‌شود، بلکه ریشه در مدیریت ضعیف و نبود برنامه‌ریزی کلان در داخل کشور دارد.
راهکارها و پیشنهادات
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی که اخیراً منتشر کرده است، فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی را راه برون‌رفت از این بحران عنوان کرده است. این گزارش تأکید می‌کند که بازاریابی جهت صادرات فولاد به کشورهای دیگر، به‌ویژه کشورهای همسایه و منطقه‌ای، می‌تواند به کاهش وابستگی به ترکیه کمک کند. همچنین، توسعه زیرساخت‌های لجستیکی و ارتقای کیفیت محصولات فولادی نیز می‌تواند نقش مهمی در افزایش رقابت‌پذیری این صنعت در بازارهای بین‌المللی ایفا کند.
علاوه بر این، دولت باید به حل مشکلات داخلی مانند کمبود انرژی، ناترازی ارزی و نبود سیاست‌های حمایتی مؤثر برای صنایع داخلی توجه ویژه‌ای داشته باشد. اجرای طرح‌هایی برای تأمین انرژی ارزان و پایدار، بهبود زنجیره تأمین مواد اولیه و تسهیل دسترسی تولیدکنندگان به اعتبارات بانکی می‌تواند به احیای این صنعت کمک کند.
جمع‌بندی
جنگ تعرفه‌ای اردوغان علیه فولاد ایران، بیش از یک مسئله تجاری، یک تهدید اقتصادی و اجتماعی برای کشور است. این سیاست‌ها نه تنها به خسارت مالی سنگینی منجر شده، بلکه بازار کار و رفاه کارگران ایرانی را نیز تحت تأثیر قرار داده است. برای مقابله با این چالش، نیاز به برنامه‌ریزی کلان، دیپلماسی اقتصادی مؤثر و اصلاح ساختارهای داخلی احساس می‌شود. اگر این اقدامات به‌موقع انجام نشوند، ایران ممکن است شاهد تضعیف بیشتر صنعت فولاد و از دست دادن موقعیت خود در بازارهای بین‌المللی باشد.
در نهایت، این موضوع یادآور این است که توسعه پایدار صنایع داخلی نیازمند سیاست‌های هوشمندانه و هماهنگ بین دولت، بخش خصوصی و نهادهای مرتبط است. بدون این هماهنگی، صنایع ایرانی نه تنها در برابر تعرفه‌های خارجی، بلکه در برابر چالش‌های داخلی نیز آسیب‌پذیر خواهند بود.
منبع:
