کاهش جزئی نرخ بیکاری به ۷.۴ درصد در تابستان ۱۴۰۴
بر اساس تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ ساله و بالاتر در فصل تابستان سال ۱۴۰۴ به ۷.۴ درصد رسید که حاکی از کاهش ۰.۱ درصدی این شاخص در مقایسه با تابستان سال گذشته است. در کنار این کاهش اندک، اما کاهش نرخ مشارکت اقتصادی و افزایش جمعیت غیرفعال، زنگ‌های هشدار را برای بازار کار ایران به صدا درآورده است.
جزئیات کلانی شاخص بیکاری
بررسی‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که در تابستان امسال، ۷.۴ درصد از جمعیت فعال (شاغل و بیکار) کشور بیکار بوده‌اند. این رقم در تابستان ۱۴۰۳ معادل ۷.۵ درصد ثبت شده بود که نشان‌دهنده یک بهبود بسیار جزئی در نرخ کلی بیکاری است.
با این حال، نگاه به «نرخ مشارکت اقتصادی» تصویر پیچیده‌تری را نشان می‌دهد. این نرخ که نشان‌می‌دهد چند درصد از جمعیت در سن کار، یا شاغل هستند یا به دنبال کار می‌گردند، در تابستان ۱۴۰۴ به ۴۰.۸ درصد رسیده است. این شاخص در مقایسه با تابستان سال گذشته، ۰.۹ درصد کاهش چشمگیری را تجربه کرده که می‌تواند نشان‌دهنده خروج بخشی از جمعیت از بازار کار به دلیل دلسردی از یافتن شغل باشد.
کاهش تعداد شاغلان و افزایش جمعیت غیرفعال
از دیگر نکات قابل تامل در این گزارش، کاهش ۱۷۱ هزار نفری تعداد شاغلان نسبت به تابستان سال قبل است. بر این اساس، جمعیت شاغلین ۱۵ ساله و بیشتر در تابستان ۱۴۰۴، ۲۴ میلیون و ۹۵۸ هزار نفر بوده است.
در طرف مقابل، جمعیت غیرفعال اقتصادی (شامل محصلان، خانه‌داران، بازنشستگان و افرادی که به هر دلیل به دنبال کار نیستند) با افزایشی قابل توجه، ۱ میلیون و ۴۲ هزار نفر رشد کرده و به ۳۹ میلیون و ۱۰۸ هزار نفر رسیده است. این آمار به وضوح بر چالش‌های پیش روی بازار کار، از جمله کاهش تمایل به جستجوی کار یا ادامه تحصیل به عنوان جایگزینی برای اشتغال، تاکید می‌کند.
سهم بخش‌های مختلف اقتصادی از اشتغال
توزیع شاغلان در بخش‌های عمده اقتصادی در تابستان ۱۴۰۴ به شرح زیر بوده است:
بخش خدمات: با سهم ۵۳.۱ درصدی، کماکان پیشتاز ایجاد اشتغال در کشور است.
بخش صنعت: با ۳۲.۶ درصد در رتبه دوم قرار دارد.
بخش کشاورزی: نیز سهم ۱۴.۲ درصدی از کل اشتغال را به خود اختصاص داده است.
این ساختار نشان می‌دهد اقتصاد ایران همچنان متکی به بخش خدمات است و سهم بخش‌های مولدتری مانند صنعت و کشاورزی کمتر است.
وضعیت بیکاری در بین جوانان؛ امیدواری نسبی با وجود آمار بالا
آمار مربوط به بیکاری جوانان، اگرچه همچنان عددی نگران‌کننده است، اما روندی کاهشی را نشان می‌دهد:
نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ سال: در تابستان ۱۴۰۴ به ۱۹.۰ درصد رسید که نسبت به دوره مشابه سال قبل، ۰.۴ درصد کاهش یافته است.
نرخ بیکاری گروه سنی ۱۸ تا ۳۵ سال: نیز ۱۴.۴ درصد ثبت شده که آن هم نسبت به تابستان ۱۴۰۳، ۰.۴ درصد کمتر شده است.
این کاهش هرچند اندک، می‌تواند حاکی از اثرگذاری نسبی برخی برنامه‌های اشتغال‌زایی برای جوانان یا تغییر در الگوی مشارکت این گروه سنی باشد.
چالش اشتغال ناقص و کار طولانی‌مدت
یکی از عمیق‌ترین چالش‌های بازار کار که در گزارش مرکز آمار به آن پرداخته شده، مسئله «اشتغال ناقص» است. در تابستان ۱۴۰۴، حدود ۷.۶ درصد از جمعیت شاغل (معادل تقریباً ۱.۹ میلیون نفر) به دلایل اقتصادی مانند رکود کاری، فصل غیرکاری و ناتوانی در یافتن شغل با ساعت بیشتر، کمتر از ۴۴ ساعت در هفته کار کرده و آماده انجام کار اضافی بوده‌اند. این آمار نشان می‌دهد «کیفیت اشتغال» و «درآمد کافی» مسئله‌ای جدی برای بخشی از شاغلان است.
در نقطه مقابل، ۳۸.۵ درصد از شاغلان نیز بیش از ۴۹ ساعت در هفته کار کرده‌اند که می‌تواند نشان‌دهنده فشار اقتصادی بر قشر شاغل برای تامین معیشت یا وجود مشاغل سخت و طاقت‌فرسا باشد.
جمع‌بندی
به طور خلاصه، گزارش تابستان ۱۴۰۴ مرکز آمار حاوی پیام‌های دوگانه‌ای است: از یک سو، نرخ کلی بیکاری با کاهشی بسیار جزئی به ۷.۴ درصد رسیده و نرخ بیکاری جوانان نیز بهبود یافته است. اما از سوی دیگر، کاهش نرخ مشارکت اقتصادی، کاهش تعداد مطلق شاغلان و افزایش شدید جمعیت غیرفعال، همراه با پدیده نگران‌کننده اشتغال ناقص، نشان می‌دهد که بهبود شرایط بازار کار نیازمند تحرک و برنامه‌ریزی اساسی‌تر و هدفمندتری است. به نظر می‌رسد اقتصاد ایران برای خروج از رکود نسبی بازار کار خود، نیازمند ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار و باکیفیت، به ویژه در بخش‌های صنعت و تولید است.
منبع:
